دروازبان های ایرانی در لیگ ایران

در سال های گذشته، لیگ فوتبال ایران، بازیکنان خارجی متعددی را جذب کرده است. بعضی از این بازیکنان هم خیلی خوب بوده اند. مربی های خارجی متعددی هم جذب لیگ شده اند که باز بعضی هایشان عملکرد خوبی داشته اند. نمونه خوب جذب بازیکنان و مربیان خارجی خوب را می توان در تیم هایی مثل سپاهان اصفهان دید. انتظار این است که ورود بازیکنان و مربیان خارجی به بالارفتن کیفیت مسابقات کمک کند.

اما این پذیرایی از "جنس خارجی" در "بازار" فوتبال ایران یک استثنا داشته است. در طی سال های اخیر، قوانین لیگ برتر استفاده از "دروازبان خارجی" را ممنوع کرده است. استدلال این قانون هم این است که با ورود دروازبان های خارجی امکان رشد دروازبان های داخلی کم می شود. این که چقدر تا به حال این قانون به رشد دروازبان های ما کمک کرده جای سوال دارد. ضمن این که شایعاتی وجود دارد که در این بازار انحصاری، قیمت معدود دروازبان های قابل اطمینان ایران هم خیلی زیاد شده است (یک بار فردوسی پور یک متلک در مورد دروازبان استقلال انداخت که دروازبان میلیاردی - نمی دانم چقدر درست است). اتفاق بامزه تر، شرح این روزهای پرسپولیس است که در بازی های خارجی از یک دروازبان بوسنیایی استفاده می کند و در بازی های داخلی دروازبان های ایرانی را می گذارد. یا در حال حاضر، تیم ها در لیگ دسته یک می توانند از دروازبان خارجی استفاده کنند اما اگر تیم شان به لیگ برتر صعود کرد دروازبان خارجی شان از کار بی کار می شود! البته نمونه های این محدودیت ها در بعضی کشورهای دیگر هم اجرا شده و منحصر به ایران نیست. (در آلمان؟ یادم نیست)

آیا چنین انحصاری برای فوتبال ایران خوب است؟ من هنوز مطمئن نیستم. همیشه trade off در مورد ورود کالای خارجی وجود دارد: کالای خارجی امکان انتخاب مشتریان را زیاد می کند و موجب رضایت مشتریان می شود و رقابت را برای کالای ایرانی سخت می کند که شاید برایش خوب باشد و باعث بهبود کیفیت اش شود. از طرف دیگر حاشیه امن سود را از کالای ایرانی بر می دارد که می تواند به شکست اش و خارج شدن همیشگی از بازارش بیانجامد. در فوتبال به جز این موارد دست کم دو مورد دیگر هم است. موضوع اول این که بازیکن و به خصوص مربی خوب تاثیر spill over دارد و اگر مثلا یک هافبک بازی خوبی انجام دهد به بهبود عملکرد مهاجمان تیم که می توانند داخلی باشند کمک می کند. یا مثلا مربی خوب خارجی می تواند بازیکنان داخلی خوبی تربیت کند. موضوع دوم هم موفقیت تیم ملی است. یعنی ما دو چیز را ماکزیمم می کنیم: کیفیت مسابفات لیگ برتر و کیفیت تیم ملی فوتبال در مسابقات بین المللی. در واقع، در آخر، تیم ملی هم باید دست کم 3 دروازبان عالی داشته باشد که باید ملیت شان ایرانی باشد. اگر دینامیک ورود دروازبان خارجی به بد شدن کیفیت دروازبان های داخلی بیانجامد می تواند به ضرر تیم ملی باشد. *

حال سوال این جاست که اگر این حرف درست باشد، چرا ورود مدافعان یا مهاجمان خارجی به تربیت و رشد مدافعان یا مهاجمان ایرانی لطمه نمی زند، اما دروازبانان خارجی چنین تاثیری می گذارند؟ سعی می کنم منصفانه نگاه کنم و چند تفاوت بین پست دروازبانی با پست مثلا دفاع پیدا کنم: 1) شاید تاثیر مارجینال یک مدافع با کیفیت از یک دروازبان با کیفیت بیشتر است:  بازیکن دفاع در طراحی تاکتیکی تیم شرکت می کند و با آوردن مدافع خارجی با کیفیت، کار همه تیم هم خوب می شود. اما احتمالا (جای شک دارد) وظیفه دروازبان از تاکتیک تیمی مستقل است. 2) تعداد تقاضا برای دروازبان اصلی در لیگ برتر در حد تعداد تیم هاست (کم است)، اما میزان تقاضا برای مدافعین حدود 3 یا 5 برابر تعداد تیم هاست. به این ترتیب اگر مثلا 10 نفر مدافع خارجی هم جذب فوتبال ایران شوند هنوز جا برای کار برای مدافعین داخلی هست و جای کسی تنگ نمی شود. 3) در حال حاضر وضعیت دروازبان های داخلی از خارجی خیلی بدتر است و اگر به آن ها اجازه انحصار داده نشود در کوتاه مدت موقعیت خاصی برای رشد پیدا نخواهند کرد (مثل سایر قوانین گمرکی که در کشور برای حمایت از جنس داخلی نصب می شود تا پس از مدتی به جنس خارجی برسند) اما در مورد مدافعین، مدافعین فعلی قابل مقایسه با همتاهای خود هستند. 4) تاثیر مارجینال ورود دروازبان خارجی به جذاب کردن مسابقات فوتبال ایران و جذب تماشاگر محدودتر و کمتر از جذب مدافعین خارجی است. به بیانی دیگر تماشاچی ها به استادیوم نمی روند که بازی دروازبان تیم شان را نگاه کنند. پس اگر هم دروازبان خارجی خوب نیاید اثر منفی زیادی نخواهد گذاشت. به نظر خودم هر کدام از این استدلال ها یک جای اش می لنگد! احتمالا شما استدلال های بهتری دارید...

اما کلا اگر این استدلال ها درست باشد و واقعا دادن انحصار موقعیت های دروازبانی به دروازبان های داخلی به ماکزیمم کردن payoff function مان بیانجامد باید این تابع به نحوی باشد که در مورد نسبت خارجی ها به داخلی ها در پست های مختلف جواب های کاملا متفاوتی بدهد! در مورد پست دروازبانی جواب بهینه اش صفر و در مورد مدافعین یک عدد غیر صفر - مثلا 20 درصد - باشد...

----

*: این استدلال در مورد مربیان خارجی بسیار جالب می شود. با توجه به این که تیم ملی می تواند مربی غیرملی داشته باشد، تربیت مربی داخلی تراز اول لزوما فایده بارزی برای فوتبال درجه اول کشور ندارد. از این رو ورود مربیان خارجی به هر کشور با کمترین مقاومت همراه است و اصولا اولین مرحله بین المللی شدن لیگ کشورهاست.